KABALTI VE TARİHSEL GELİŞİMİ

Mimaride bir örtü sistemi olan ‘‘tonoz’’ kelimesinin Urfa mimari terimler sözlüğündeki karşılığı ‘‘kab’’ dır. Urfa’da ‘‘Kab Ev’’ denildiğinde ‘‘tonozlu oda’’ kastedilir. Bu nedenle ‘‘kabaltı’’ denildiğinde tonoz altındaki geçit kastedilir.

Kab veya kap yerel ağızda, tonozlu oda, evin içerisindeki mekân anlamında kullanılmaktadır. Sokak içerisinde gölge ve serinleme mekânları oluşturan alanlara kabaltı denir. Bina ve bahçe duvarları yüksek tutularak günün her saati sıcaktan korunmak amacıyla sokakta gölgelik alan oluşması sağlanmıştır. Böylelikle güneş ve sıcağa karşı sokaklar korunmuştur.

Eski kent dokusu oluşumunda, evlerin düşey olarak birbirleriyle bütünleşen
yapısının, sokaklar tarafından bölünmesi ile oluşan kabaltılar, bir bakıma kamusal bir
bakıma özel olan alanlardır. Kamusal alan içerisinde sokakların akışkanlığını
sağlayarak organik sokak dokusu içerisinde oluşması muhtemel çıkmaz sokakların
önüne geçmiştir.
Ülkemizde aynı ailenin farklı parselleri arasındaki geçişi sağlayan kabaltılar,
sokakları da birbirine bağlar. Ülkemizde bulunan kabaltılar ev sahibi olan ailenin
ismiyle bilinmektedir. Girift şehir dokusunda önemli odak noktaları oluşturan
kabaltılar aynı zamanda buluşma mekânlarıdır.

Urfadaki kabaltılar

1- Hac aboyun Kabaltısı

2- Muhtasiplerin Kabaltısı

3- Harran Kapı Kabaltısı

4- Ceğirli Cami Kabaltısı

5- Êlleve Kabaltısı

6- Xızanoğlu Kabaltı

7- Halil-u rahman Kabaltısı

8- Ocakoğlu Kabaltısı

9- Hac Tevfik Kabaltısı

10- Ataş Bag Kabaltısı

11- Hev Hüsayin Ağa Kabaltısı

12- Ermenilerin Kabaltısı

13- Süverekli Ali Efendi Kabaltısı

14- Arabizade Kabaltısı

15- Abdülvahit Kabaltısı

16- Cin Kuyusu Kabaltısı

17- Xelo Hec Bakırın Kabaltısı

18- Hac Remezan Ağa Kabaltısı

19- Ali Konak Kabaltısı

20- Kös Xelil Kabaltısı

21- Şemsi Beg Kabaltısı